Kan grubumuzu oluşturan Rh faktörü, alyuvarlarda bulunan bir proteine göre belirlenir. Çoğu insanın alyuvarlarında bu protein vardır ve kan grupları Rh + dir. Alyuvarlarında bu proteini taşımayan kişiler ise Rh – kan grubuna sahip olarak adlandırılır.

Rh faktörünün önemi, bu proteini alyuvarlarında taşımayan biri (Rh -)nin kanı, taşıyan birinin (Rh +) kanıyla temas ederse, bu kişi, tanımadığı bu proteini zararlı olarak algılar ve bir mikrop gibi, savunma sistemi Rh proteinine karşı savaşmak üzere antikor üretir. Bu duruma “duyarlılaşma” diyoruz.

Kan uyuşmazlığının en sık örneği, gebelikte karşımıza çıkıyor. Rh- bir anne, karnında Rh + olan bir bebek taşıyorsa, duyarlılaşma olabiliyor. Eğer anne Rh-, baba Rh + ise, anne karnındaki bebek, %75 olasılıkla, Rh + kan grubuna sahip olacaktır. Bu kan grubundaki, yani alyuvarlarında rh proteini taşıyan bebek, anneyi duyarlılaştırabilir. Yani, anne bu yabancı proteine karşı antikor üretip, O nu yok etmeye çalışabilir. Annenin oluşturduğu antikorlar, anne karnındaki bebeğin alyuvarlarına saldırınca, bebeğin kan hücreleri yok edilip, ciddi kansızlık, beyin hasarı hatta bebeğin anne karnında ya da doğunca ölmesine sebep olabilir.

Aslında anne karnında bebek ve annenin kanı birbiriyle karşılaşmaz, temas etmez.

Nadir durumlarda ise bu karşılaşma gerçekleşirse, işte o zaman anne duyarlılaşır ve o bebekte olmasa da sonraki çocuklarında sorun yaşayabilir. Bu durumlar;

• Düşük olması
• Gebelik sonlandırılması
• Dış gebelik
• Kan nakli yapılması
• Amniyosentez gibi bir işlem yapılmasıdır.

Gebelikte olan herhangi bir kanama da annenin duyarlılaşmasına sebep olabilir. Annenin kanıyla karşılaşacak bebeğe ait birkaç cc kan bile bu duyarlılaşmaya sebep olabilir. Yine doğum sırasında da bebeğin kanının az bir kısmı annenin kanıyla karşılaşır. Ancak anne henüz antikor oluşturamadığı için bebek sağlıklı olurken, sonraki gebelikler etkilenir.

Bu sıkıntıların daha önce yaşanmadığı ve sorunsuz giden bir gebelikte, kan uyuşmazlığı olan annenin ilk gebeliği ise, ancak doğumdan sonra annenin kanıyla bebeğin kanı karşılaşır ve anne duyarlılaşır. Ama bebek, anne duyarlılaşmadan sorunsuz doğmuş olur. Duyarlılaşan anne sonraki gebeliklerde, bebek Rh + olursa, O’nun hücrelerini yabancı olarak tanıyıp saldıracaktır.

Basit bir kan testiyle Rh + veya Rh – olduğunuz anlaşılabilirken aynı zamanda yine bir kan testiyle, annede duyarlılaşma olup olmadığı ve devam eden gebelikte sorun yaşayıp yaşamayacağı anlaşılabilir. İndirekt coombs adı verilen bu test, nadir bir ihtimal olsa da, kan uyuşmazlığı olan çiftlerin, ilk gebelikleri de dahil olmak üzere değerlendirilmelidir.

Geçmiş de çok önemli sorunlara yol açan kan uyuşmazlığı, günümüzde çok basit bir önlemle yönetilebiliyor. Anne henüz duyarlılaşmadan yapılan Rh immunglobulin adlı bir kan ürünü anneyi hiç karşılaşmamış gibi koruyor. Duyarlılaşmayan anne sonraki gebeliklerinde de sorun yaşamıyor. Ancak, anne duyarlılaşmışsa, yani indirect cooms testi pozitif çıktıysa, bu ilacın uygulanmasının bir anlamı olmuyor. Bu ilaç, bebeğin kanıyla annenin kanının karşılaşma ihtimali olan durumlardan hemen sonra anneye uygulanarak, basit bir iğne ile bu durum önlenmiş oluyor.

Önemli olan, gebelikte herhangi bir sebeple vajinal kanama ya da yukarıda bahsedilen durumları geçirdiyseniz muhakkak bu ilacın uygulanması gerektiği. Kan uyuşmazlığı olan her çift, her gebelikte doktoru soracak olsa da, unutulmaması için sağlık personeline hatırlatmada bulunmalı ve koruyucu iğnenin yapılması sağlanmalıdır.

Bazı doktorlar, hiçbir sorun yaşanmayan gebelikte, 28. haftada bu iğneyi önerebilir. Bunun mantığı gebeliğin son döneminde olabilecek kanamalardan anneyi duyarlılaşmadan korumaktır. Bu durumda, doğumdan sonra da ikinci bir doz gerekecektir. Ancak bazı hekimler de buna gerek duymaz ve sadece doğumdan sonra yapmayı tercih edebilirler.

Kan uyuşmazlığı olan ve ilk doğumunu yapan annede önce bebeğin kan grubuna bakılır. Rh + ise anneye sonraki gebeliklerin etkilenmemesi için bu uyuşmazlık iğnesi uygulanır. Bebek, Rh – ise bu iğneye gerek yoktur.

Anne duyarlılaştıysa, sonraki gebelikler, riskli gebelik olarak takip edilir. Bu durumlarda, anne karnında bebeğe kan değişimi uygulanabildiği gibi, bebek erken doğurtulabilir ya da doğunca kan değişimi gerekebilir.